नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद् (नार्क) ले जलवायु परिवर्तनको असरलाई ध्यानमा राख्दै अत्यधिक गर्मी र खडेरी सहन सक्ने नयाँ जातको धानको बीउ विकास गरेको छ। यो बीउ विशेषगरी चुरे क्षेत्र र तराईका लागि अत्यन्त उपयुक्त मानिएको छ, जहाँ जलवायु परिवर्तनका कारण तापक्रम वृद्धिको असर र असमान वर्षाले कृषि उत्पादनमा प्रतिकूल प्रभाव पारिरहेको छ।

नयाँ बीउमा उच्च ताप सहन सक्ने ‘स्ट्रेस टोलरेन्स’ गुण विकास गरिएको छ, जसले बिरुवालाई चरम गर्मी र पानीको कमीमा पनि जीवित रहन र उत्पादन दिन सक्षम बनाउँछ। प्रारम्भिक परीक्षण अनुसार, परम्परागत जातको धानको तुलनामा यो नयाँ जातले २०–२५ प्रतिशत बढी उत्पादन दिएको छ। यसले खाद्य सुरक्षाका लागि ठूलो आशा जगाएको छ।

कृषि मन्त्रालयले सन् २०२६ देखि यो बीउलाई राष्ट्रिय स्तरमा विस्तार गर्ने योजना बनाएको छ। जलवायु परिवर्तनका कारण दिन–प्रतिदिन चुनौतीपूर्ण बन्दै गएको कृषि प्रणालीमा यस्तो अनुसन्धानले दीर्घकालीन समाधानको बाटो खोल्ने विज्ञहरूको विश्वास छ।

यो नयाँ बीउ केवल एक वैज्ञानिक उपलब्धि नभई, जलवायु संकटसँग जुध्न तयार गरिने रणनीतिक उपकरण पनि हो, जसले लाखौं किसानको जीविकोपार्जनलाई सुरक्षित गर्न मद्दत पुर्‍याउनेछ।

नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद्ले विकास गरेको नयाँ धानको बीउ अहिलेको खडेरीग्रस्त अवस्थामा निकै महत्वपूर्ण ठहरिएको छ। यो बीउ विशेषगरी चुरे र तराई क्षेत्रका लागि लक्षित गरिएकाे हो, जहाँ पछिल्लो समय अत्यधिक गर्मी, असिन्चित जमिन र पानीको अभावले कृषकहरू समस्यामा परेका छन्। नयाँ बीउमा खडेरी सहनसक्ने अनुवांशिक गुण समावेश गरिएको छ, जसले कम नमी भएको माटोमा पनि बिरुवालाई बचाइ राख्न मद्दत पुर्‍याउँछ।

सामान्यतया धानको खेतीका लागि प्रशस्त पानी आवश्यक पर्छ, तर यो बीउ कम पानीमा पनि राम्रो उत्पादन दिने खालको भएकाले जलवायु परिवर्तनको असर झेलिरहेका किसानका लागि वैकल्पिक समाधान बन्नसक्छ। प्रारम्भिक परीक्षणहरूबाट यो बीउले परम्परागत धानको तुलनामा २०–२५ प्रतिशतसम्म बढी उत्पादन दिने संकेत देखिएको छ।

तराई र चुरे क्षेत्रको सन्दर्भमा हेर्दा यो बीउले सिँचाइ सुविधा नभएका क्षेत्रहरूमा समेत कृषकहरूको आशा जगाउनेछ। जलवायु परिवर्तनको प्रभाव, जस्तै असिन्चित जमिन, अत्यधिक तापक्रम, र अनियमित वर्षाका बीचमा, यस्तो बीउले खाद्य सुरक्षालाई सुनिश्चित गर्न र कृषकहरूको जीविकोपार्जन सुधार गर्न योगदान पुर्‍याउनेछ।