नाइल नदी, जसलाई प्राचीन ग्रीक इतिहासकार हेरोडोटसले “मिस्रको उपहार“ भनेर सम्बोधन गरेका थिए । नाइल विश्वको सबैभन्दा लामो नदी हो । यसको लम्बाइ लगभग ६,६५० किलोमिटर ४,१३० माइल छ र यो ११ वटा अफ्रिकी राष्ट्रहरूबाट बग्छ । नाइल नदीको नाम प्राचीन इजिप्टियन भाषामा “इटेरु“ वा “हप्पाई“ थियो, जसको अर्थ “नदी“ वा “महान नदी“ हुन्छ । ग्रीक भाषामा यसलाई “नाइलोज“ भनिन्थ्यो, जसबाट अंग्रेजीमा “नाइल“ शब्दबाट आएको हो।
नाइल नदीको ऐतिहासिक महत्व अत्यन्तै ठूलो छ । प्राचीन इजिप्टमा यस नदीले कृषि, यातायात, र व्यापारका लागि जीवनदायि स्रोतको रूपमा काम ग¥यो । नाइलको बाढीले बर्षेनी उब्जाउ भुमिको माटोको अर्काे ठाँउमा लगेर थुप्र्याइदिन्छ । यसरी नै नाइलले कृषियोग्य भूमि सिर्जना ग¥यो र मानव जाति फस्टाउँदै गयो । जसले मिस्रको सभ्यताको उत्थानमा महत्वपूर्ण भूमिका निभायो । नाइलको वरिपरि बसोबास गर्ने मानिसहरूले यस नदीलाई आफ्नो जीवनको अभिन्न हिस्सा मान्थे गर्दथे ।
नाइलले वातावरणलाई के दियो?
वातावरणीय दृष्टिकोणबाट, नाइल नदीले जैविक विविधता र पारिस्थितिकी तन्त्रको संरक्षणमा महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेको छ । यसका डेल्टा क्षेत्रहरू, विशेष गरी मिस्रको नाइल डेल्टा, प्रवासी चराहरूको लागि महत्वपूर्ण विश्राम स्थलको रूपमा परिचित छ । नाइलको पानीले कृषि, घरेलु उपयोग, र उद्योगका लागि जीवनदायिनी स्रोतको रूपमा सेवा पु¥याउँछ । यसका साथै नदीका आद्र्रभूमिहरूले जलवायु नियन्त्रण र जलको शुद्धिकरणमा पनि योगदान पु¥याउँछन्।
तर, नाइल नदीले अहिले विभिन्न वातावरणीय समस्याहरूको सामना गरिरहेको छ । नदीमा भारी धातु प्रदूषण, तटीय क्षरण, र समुद्री पानीको घुसपैठ जस्ता समस्याहरूले नाइल डेल्टामा ६० मिलियन मानिसहरूको जीवनलाई संकटमा पारिरहेको छ । नाइलको पानीमा प्लास्टिक र अन्य फोहोरको अत्यधिक मात्राले जैविक विविधता र माछा पालनमा नकरात्मक प्रभाव पारिरहेको छ । नाइलको पानीमा रासायनिक मल र कीटनाशकको प्रयोगले माटोको उर्वराशक्ति घटाएको छ र जलजन्य रोगहरूको जोखिम बढाएको छ । नाइलको पानीमा प्लास्टिक र अन्य फोहोरको अत्यधिक मात्राले जैविक विविधता र माछा पालन जस्ता ठुला व्यवसाय नासिदै गएको छ ।
नाइल नदीको संरक्षण र दिगो व्यवस्थापनका लागि अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग र प्रभावकारी नीति आवश्यक छ । यसले मात्र नाइलको पारिस्थितिकी र मानव जीवनको रक्षा गर्न सकिन्छ ।