माटो बिगार्ने को रसायनिक मल कि मान्छे?

ग्रिन सिटी संवादाता
२१ औँ शताब्दीसम्म आइपुग्दा पृथ्वीको झण्डै आधा भूभाग कृषिका लागि प्रयोग गर्ने गरेको पाइएको छ । औद्योगिक कृषि बालीहरूको विकाशमा मोनोकल्चर खेती गर्न सुरु भइसकेको छ । माटो भनेको एक्लै मात्रै माटोे भएको हुदैन । यसमा विभिन्न प्रकारका जैविक तत्वहरु मिलेर बनेको हुन्छ । अझ यसमा त सिंथेटिक मल, जैविक र अजैविक कीटनाशक तत्वहरुसमेत पाइन्छ ।

कृषी उत्पादन बढाउन प्रयोग हुने रसायनिक मलहरु झटट हेर्दा प्रभावकारी देखिएता पनि खेतीयोग्य जमिनहरूमा ठूलै नोक्सान पु¥याउँछ । बालीनालीको हुकाउन प्रयोग हुने विभिन्न किटनाशक औषधीले पनि माटोको रासायनिक ह्रास हुने गरेको छ । पानि स्वस्थ नँहुदा सिँचाइबाट माटोको नुनिलोपन बढ्दै गएको पाइन्छ । बारम्बार माटोमा भारी मेसिनरीको प्रयोगले पानी सोस्न र राख्ने क्षमता कम गर्छ । यसलाई कम उत्पादनशील बनाउछ भने बाढीपहिरोको जोखिममा बढाँउछ । उर्वर र कीटनाशकहरूले बारम्बार छिमेकी माटो र जलमार्गहरूलाई दूषित पार्छन् ।
परम्परागत रुपमा हलोको प्रयोग गर्नाले माटो स्वस्थ बनाउछ । मेटाउने नो–टिल खेतीले माटोको क्षयिकरण कम गरि माटोलाई चिस्यान राख्न मद्दत गर्छ । माटोमा गहिरो रूपमा भण्डारण गरिएको कार्बन हरितगृह ग्यास कार्बन डाइअक्साइड बन्न सक्छ ।

प्रथम विश्वयुद्धको आसपासमा युरोपमा कृषि उत्पादन शून्यतामा झरेको थियो । उतिखेरको खाद्यअभाब पुरा गर्न अमेरिकी सरकारले किसानहरूलाई मोनोकल्चर रोपण गर्न र मेसिनरी प्रयोगमा प्रोत्साहन गरेको थियो । त्यो परम्पराले खाद्यनिरर्भरता बढायो तर माटोको स्वास्थ्य र संरचना भने भत्काउदै गयो । फसल काटिसकेपछि क्षेत्रफल खाली छोडियो भने त्यसले माटोलाई झन कक्रिट बनाइदिन्छ । ग्रेट प्लेन्समा वर्षौंको खडेरी पछि हावाले १ दशमलब २ बिलियन टन भन्दा बढी माटो बगाउँदा विपद् चरम सीमामा पुगेको थियो ।
माटो प्रदूषणले माटोको उर्वरतालाई असर गर्छ । यसले मानव जीवनको लागि आवश्यक खाद्य घटाउछ भने अस्वस्थ माटोबाट उत्पादित खाद्यले मानव स्वास्थ्यमा पनि असर गर्छ ।

भूमिको संरक्षण गर्नका लागि स्थानीय पारिस्थितिकी प्रणाली र मोसमल पनि विशेष भुमिका खेलेको हुन्छ । संयुक्त राष्ट्रसंघको खाद्य तथा कृषि सङ्गठन (एफएओ) को अनुमान अनुसार विश्वभरका आधाभन्दा बढी खेतीयोग्य जमिन माटो प्रदुषणको कारण क्षत विक्षत भइसकेको छ ।
विषाक्त यौगिकहरू माटोमा मिसिएपछिको अवस्थामा माटो प्रदूषण हुने गर्छ । प्लास्टिक र पोलिथिन झोलाले माटोको उर्वराशक्ति घटाउँछ । माटोको स्वास्थ्य विग्रिएपछि बालीको गुणस्तरमा कमी, इकोसिस्टम र जैविक विविधतालाई हानि गर्छ भने दूषित खाना वा श्वासप्रश्वासबाट मानव स्वास्थ्यमा समेत असर गरिरहेको हुन्छ । माटोमा जेनोबायोटिक यौगिकहरूको प्रचुर मात्रामा खनिज र जीवाश्म ईन्धनको रूपमा वृद्धि भएको छ । वातावरणमा ट्रेस मेटल सांद्रताको बृद्धि भएको देखिन्छ ।